باربارا سامپسون یکی از بیماران قدیمی دکتر کلودیا پاترو، متخصص غدد در یک مرکز پزشکی آمریکا بود که درطول عمرش هیچ وقت برای جلوگیری از حاملگی، از قرص استفاده نکرده بود و از روشهای دیگری نظیر دیافراگم استفاده میکرد. در سن 43 سالگی، هنگامی که این خانم دچار گرگرفتگی و تعریقهای شبانه مکرر میشود، با شک به علایم قبل از یائسگی به پزشک مراجعه میکند. پزشک از داروهای ضد بارداری خوراکی با دوز پایین جهت تثبیت وضعیت هورمونی بههم ریخته این خانم استفادهمیکند.
چند ماه بعد باربارا، میل جنسیاش را بهکلی از دست میدهد و مجددا به پزشک مراجعه میکند. این وضعیت تا 1/5 سال بدون هیچگونه تغییری ادامه مییابد. در این زمان بهدنبال یک برنامه تلویزیونی که در آن یکی از پیشروان پزشکی جنسی بهنام دکتر ایروینگلداشتاین توصیههایی را جهت سلامت جنسی مطرح میکند، وی مصرف قرصها را قطع میکند و مدتی پس از قطع قرصها، به حالت طبیعی برمیگردد.
در خانمها، با بالا رفتن سن و کاهش نگرانی و ترس از حامله شدن، شاید بهنظر برسد که برخی داروهای تجویز شده بتوانند زندگی و سلامت جنسی را بهبود بخشند ولی همیشه به این صورت نیست. امروزه محققان متوجه شدهاند که بسیاری از داروها از جمله داروهای ضدافسردگی و ضد بارداری خوراکی میتوانند نقش منفی در عملکرد جنسی یک زن داشته باشند.
ضدبارداری یا ضد باروری؟
دکتر کلودیا پاترو متخصص غدد در یک مرکز پزشکی در آمریکا معتقد است که به هنگام استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی، غالبا نسبت به این عارضه بیتوجهند. طی یک تحقیق، دکتر پاترو، دکتر گلداشتاین و همکارانش به بررسی 124 زن که از مشکلاتی نظیر کاهش میل جنسی و درد در حین نزدیکی شکایت داشتند، پرداختند. آنها این 124 نفر را به سه گروه تقسیم کردند: گروه اول شامل ی بودند که برای مدتی بیشتر از 6 ماه از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده کرده بودند. گروه دوم شامل ی بودند که برای کمتر از 6 ماه از داروهای ضدبارداری خوراکی استفاده کرده بودند و گروه سوم را ی تشکیل میدادند که هیچگونه سابقه مصرف این داروها را نداشتند. در ادامه، محققان میزان پروتئین وصل شونده به هورمون جنسی را در خون این اندازه گرفتند. پروتئین وصل شونده به هورمون جنسی پروتئینی است که توسط کبد ساخته شده و سطوح تستوسترون بدن را تنظیم میکند. هورمون تستوسترون در در تخمدانها و غدد فوق کلیوی ساخته میشود. به عقیده دکتر گلداشتاین، هر چه میزان این پروتئین )shbg( در جریان خون بیشتر باشد، دسترسی تستوسترون به بافتها کمتر میشود، در نتیجه سطوح پایین تستوسترون موجب کاهش میل جنسی میشود. بهطور طبیعی میزان این پروتئین در اثر استفاده از قرصهای ضد بارداری خوراکی افزایش پیدا میکند، اما محققان متوجه شدند که میزان آن پس از قطع مصرف دارو به مقدار طبیعیاش بازنمیگردد.
در طی تحقیق فوق، دانشمندان دریافتند که میزان پروتئین متصل شونده به هورمون جنسی در خون ی که به مدت طولانیتری قرص مصرف میکردند، حدود 4 برابر بیشتر از ی بود که هرگز داروی ضدبارداری خوراکی استفاده نکرده بودند. محققان در ادامه متوجه شوند که اگرچه میزان پروتئین پس از قطع مصرف دارو کاهش یافت، ولی باز در مقایسه با ی که سابقه مصرف دارو نداشتند، بالاتر بود. پس از آن، 11 نفر از ی که مصرف قرص را قطع کرده بودند برای مدت بیشتر از یک سال پیگیری شدند و دیده شد که میزان پروتئین متصل شونده به هورمون جنسی در خون این افراد پس از گذشت یک سال حدود 2 برابر بیشتر از کسانی است که هرگز از این داروها استفاده نکرده بودند.
دانشمندان بر این باورند که احتمالا مواجهه طولانی مدت بدن با استروژن سنتتیک موجود در قرصهای ضدبارداری خوراکی موجب یک سری تغییرات ژنتیکی دائمی در بدن میشود. در اثر این تغییرات ژنتیکی، کبد شروع به ساخت مقادیر زیادی از پروتئین متصل شونده به هورمون جنسی خواهد کرد.
ضدافسردگی یا ضد عملکرد جنسی؟
امروزه و با افزایش میزان شیوع افسردگی در جوامع، محققان توجه بیشتری را نسبت به اثرات ناشی از استفاده طولانی مدت از داروهای ضدافسردگی بر روی عملکرد جنسی معطوف داشتهاند.
پژوهشگران به بررسی سابقه 3 نفر از کسانی که مصرف داروهای ضدافسردگی را قطع کرده بودند ولی پس از گذشت مدت زمانی نسبتا طولانی، هنوز با مشکلات و اختلال عملکرد جنسی دست به گریبان بودند، پرداختند. یکی از این 3 نفر یک خانم 27 ساله بود که به مدت 7 ماه داروی ضدافسردگی فلوکستین را دریافت میکرد. وی در طی 3 روز متوجه شد که میل جنسیاش را از دست داده است و درمان را قطع کرد.
جالب اینجاست که این خانم حتی پس از گذشت 6 سال باز هم دارای مشکلاتی در میل جنسی بود. دو مورد دیگر عبارت از یک آقای 30 ساله و یک آقای 24 ساله بودند که به ترتیب از داروهای ضد افسردگی سرترالین و سیتالوپرام استفاده میکردند. هر دو نفر دچار مشکلات جنسی شدند و از ادامه درمان دارویی خودداری کردند. ولی در این دو مورد نیز پس از گذشت چندین سال مشکلات جنسی ادامه داشت. هیچ یک از این 3 مورد، قبل از شروع درمان دارای مشکلات جنسی نبودند. به اعتقاد دکتر استوارت شیپکو استاد روانپزشکی پاسادنا دلیل آنکه چرا مشکلات جنسی پایدار و ادامهدار هستند، شناخته شده نیست. وی تغییرات ژنتیکی مشابه آنچه درباره قرصهای ضدبارداری خوراکی گفته شد را دلیل احتمالی این موضوع میداند. با این اوصاف، محققان تاکید میکنند برای پیشگیری از عوارض ناخواسته داروها، هرگز نباید چنین داروهایی را بدون مشورت با پزشک مصرف کرد.
آن روی سکه
طبیعی است که تمامی افراد جامعه از اثرات بالقوه داروهای مختلف بر سلامت جنسی آگاهی ندارند. دکتر آنیتا - ال - نلسون که استاد و زایمان در دانشگاه ucla آمریکاست، معتقد است که با توجه به سابقه طولانی مدت مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی (در حدود 46سال) در امریکا، چنانچه این داروها دارای اثرات مضر بر روی سلامت جنسی بودند، حتما محققان در گذشته در باره آن میشنیدند، بهویژه در اوایل دورانی که این داروها وارد بازار شده بودند و میزان هورمون موجود در آنان 10 برابر مقدار امروزی بود.
از طرف دیگر، دکتر آمیرزنمن که استادیار و زایمان در دانشگاه ucla امریکاست، معتقد است که نتایج تحقیقات دکتر گلداشتاین کاملا نگرانکنندهاست ولی باید توجه داشت که عوامل زیادی میتوانند سلامت جنسی یک زن را تحت تاثیر قرار دهند.
به هرحال برخی تحقیقات هم نشان دادهاند که یک داروی ضدبارداری خوراکی میتواند به بهبود زندگی جنسی یک زن کمک کند. بهعنوان مثال، نتایج یک بررسی نشان داد که 80 نفر از ی که یک قرص ضدبارداری با دوز کم مصرف میکردند از فعالیت جنسیشان لذت بیشتری میبردند .
سازندگان داروهای ضد بارداری خوراکی هر گونه ارتباط احتمالی بین این قرصها و مشکلات جنسی را مردود میدانند. همچنین شرکت داروسازی سازنده داروی فلوکستین (ضدافسردگی) معتقد است که اثبات ارتباط بین داروهای ضدافسردگی و مشکلات جنسی بسیار پیچیده است. به عقیده این شرکت، اختلال عملکرد جنسی میتواند نشانهای از افسردگی مجدد باشد. با این حساب به نظر میرسد تا قطعی شدن تحقیقات محققان و اعلام نتایج پایانی پژوهش ها هنوز باید صبر کرد.